Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut kajusiinnaqtumik Inunnut-namminirijaulluni ammalu Inunnut-isumaliurutausimalluni, qaujisarniq apiqsuutikkut Inuit qanuinninginnik qanuinngitsiarasuaqpanninginnillu qaujisarniqaqattarniaqtut tallimat arraagut aniguraippata. Sivulliqpaangulluni tukisigiarutitsanik katiqsuiniqalauqsimajut 2021mi. Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut takutiksigiarniaqtuq qanuinninginnik qanuinngitsiarasuaqpanninginnillu Inuit nunalinginni aviktuqsimajulimaarni – sunait aulaniqaksiaqqat naukkullu pivaalliriariaqaqqat. Sivulliqpaarmi, Kanatalimaarmi qaujisarniqarniq kasuqtiriniaqtuq inungnik Inuit Nunanganniiktut piliriqatigiinnikkut. Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut tukisigiarutiksanik katiqsuiningat atuqtauniaqtuq nunalilimaarnik Inuvialunni, Nunavummi, Nunavimmi, ammalu Nunatsiavummi.
Qanuippitaa? tukiqaqtuq “atuni qanuippitaa?” taanna taiguusiq atuqtaulauqsisimajuq 2004mi Nunavik Inungit qaujisaqtautillugit niruaqtausimallunillu iluunnanginnut aviktuqsimaniujunut Kanatalimaarmi qaujisarutiuniaqtillugu turaagaqarmat ilanganni qaujisarutauniusajumi – takutiksigiarluni qanuinninginnik qanuinngitsiariaqpanninginnillu Inuit.
Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut QNIHS taannatuulluni Inunnut-aulataujuq qanuinninginnik qaujisarniulluni ilautitsilluni Inunnik ukiuqatigiinngittunik nunalilimaarnik Inuit Nunanginni tisamaujunik avittuqsimajuniittuni. Taanna piliriangujuq katiqsuiniaqtuq maannalitaujunik tukisigiarutitsanik pijaugialinnik nunalinnut, Inuit Timinginnut avittuqsimajuniittuni asinginnullu tukisimaniqsauqullugit Inuit qanuinngijjutigivattanginnik atsuruutigivattanginnillu avittuqsimajuniittuni Kanatalimaarmillu.
Inuit apirijauvattut ilauqujaullutit amisunik qaujisarniujuni apiqsuutikkut. Ilangit aulautavattut gavamatuqakkunnut, silattusarvinnut asinginnullu. Amisuuniqsait qaujisarniit apiqsuutikkut piliriangusimavanngittut Inunnut. Apiqqutiujut atuutiqaluaqpagatillu Inunnut pijjutiqaqpagatillu sivulliutigumajattinni. Apiqqutiujut pijjutiqarniaqtut uqaqatigiigutausimajunik Inunnut sivulliutigumajanginnik aanniaqarnanngittulirinirmut. Iluunnatit tukisigiarutiujut aulatauniaqtut Inunnut. Piqasiutilugu, ilangat turaagarijatta qaujisarnirmi apiqsuutikkut pilimmatsaigumalluta pivitaqariaqtitsilutalu atuqtaugunnaqtunik piliriaqaqpallianirmut pijunnarniqalirlutit Inuit aulatsilutit namminiq qaulisarnirmik apiqsuutikkut pitaqainnaqpattuni, kajusiinnaqtuni. Tamanna ikajuqsijuq Inuit aulatsiniqsauliqtillugit qaujisaqtulirinirmik apiqsuutikkut qaujisarnirmuungajuillu qaujimajaugialiit iqqanaijaatsaillu Inuit Nunanginniinginnaqullugit.
Tukisigiarutitsalluataujut qanuinninginni Inuit pituqaulualiqtut sulillarinngittumillu saqqiqtitausimallutit Inuit qanuinninginnik qanuinngitsiariaqpanninginnillu. Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut katiqsuiniaqtuq maannalitarnik tukisigiarutitsanik pijaugialinnik nunalinnut, avittuqsimajuniittuni Inuit gavamanginnut asinginnullu tukisimaniqsauqullugit Inuit atsuruutigivattanginnik. Qaujisarniq apiqsuutikkut tukisigiaqtitsigunnaqtuq ikajurutauluni pivalliatitauninginni piliriatsait avittuqsimajuniittuni turaangaqaqtunik pivaalliriaqtitsinirmi ilusinginni Inuit, ilatta nunalittallu.
Tukisigiarutitsait katiqsuqtausimajut atuqtauniaqtut amisunik pijjutiqarlutit piqasiullugit parnautiliurniq, tukisigiarutitsaulutit atuagaliurnirmut tukitaarutauvattuni, pivaalliriaqtaulutit piliriatsait pilirianguvallialutillu nutaat piliriatsait pigiaqarutit. Tungiliriittuni qanuippitaa qaujisarniit apiqsuutikkut atuqtauqattarniaqtut tallimat arraaguit aniguraippata, takujunnaqtitsilutit Inuit avittuqsimajunginni, tukitaaqtiuvattunillu piliriatsanik, atuagarnik tukitaarutiujunillu, takutitsigunnarluni qanuq Inuit qanuinningit asijjipallianiqarmangaata naukkullu pivaalliriarutitsait kiinaujaqaqtitaugiaqarmangaata.
Saputijauksiaqullugit pijunnautitit kanngunaqtuqutitillu, qanuippitaa? Kanakalimaarmi inuit ilusinginnik qaujisarniq apiqsuutitigut iqqanaijaqtingit apiriqqaaqaktarniaqtut isumaqsuutigijarnit angiraluarmangaaqpit asilimaatillu piqataugumanirmut. Tamanna qanuq tuqiqaqpa ilingnut?
- Tukisititauksiarniaqtutit pigjutinganit tamatuma qaujisarniup, piqasiullugit ulurianaqtumiiktiksituinnariaqaqtut ikajurniqatuinnariaqaqtuillu, piqasiungmilugu kanngunaqtuutitauninga tamatuma qaujisarniup apiqsuutitigut, sivuniagut pigialaunnginningani.
- Ukiukiktuuguvit, angirniit pijauniaqtuq angijuqqaangnit upvaluunniit paqqijingnit. Makkuktuuguvit, ukiuqarlutit 12nit ungataanillu, apirijauniarmijutit angirmangaaqpit piqataugumanirmut – piqataugumanngigunnaqtutit angijuqqaat paqqijiilluungniit angirniraluarpat.
- Pijunnautiqaqqutit allurunnarlugu apiqqutiujuq kiugumanngikkuviuk. Nuqqautigunnarmijait apiqsuuti aturunniiqtillugullu angirnirisimajait qangatuinnakkut.
- Tukisiriarutiksait turaangajut kinaunirmut sakkuijaunianngiktut suqquiraksauniaratillu nakingaaqsimammangaata. Taakkunani Qanuippitaa? Piliriqatigiiktut piliriksiarniqaqtut saputijauqullugit kinaunirnuungajut katiqsuqtaujunillu tukisigiarutini.
Apiqqutiksaqaruvit pigjutinganit pijunnautikpit piqatautillutit qaujisarniujumi tusariarvigilugit Inuit Qaujisarvingat Kanatalimaarmi Katimajiralaangit, uvani 613-299-7522 upvaluunniit grable@itk.ca.
Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut QNIHS piliriaqallarittuq iqqanaijaqtitsigumallutit Inuit Nunanginni avittuqsimajuni qaujisarnikkut namminirilugit, aulallugit, qaujigiaqattarlugit, amiqqaagunnaqtugit aturlugillu katiqsuqtausimajut tukisigiarutiit. Inuit timingit sanavalliajut qaujisarniqarniaqtutillu, qaujigiaqattarlugit amiqqaagutigillugillu nuatausimajut, ammalu atuqtauniaqtut saqqitausimajut tukiliurutaulutit atuagarnut piliriatsarnullu pivaalliriarigumallutit ilusinginnik qanuinngitsiariaqpanninginnillu Inuit.
Atuni nunalilimaarni, qaksigalait Inuit ukiuqatigiinngiktut apirijauniaqtut ilauqataugumangmangaata qaujisarnirmi apiqsuutikkut. Piqataujuksait niruaqtauqaktarniaqtut nallituinnangit malillugit nunalingni titiqtausimajut aviktuqsimallutit ukiuqatigiinnginninginnut angutauninginnullu arnauninginnulluunniit. Piqatauniaqtunit saqqitiksigasuktugut kiggaqtuijunit qanuiktutuinnarnit Inungnit nunaqaqtuni. Kiugjutausimajunit saqqiqtitauniaqtut kiggaqtuiksiaqullugit Inungnit nunaqaqtunit aviktuqsimanirmi, taikkuatuaq nallituinnangigut niruaqtauniliit piqataugunnaqtutuujut. Piqatauniq isumaqsuutauksiaraluaqtillugu, piqataunikkut, niruaqtauguvit, ikajurniaqtutit unikkausiqaksiarnirmi Inuit qanuinnirijanginnit ilusingittigut isumangiktigullu tamannalu tukiqaqtuni sivuniksatinni piliriaksaujut atuagaillu aktuiniqaqtut inungnit kiggaqtuiksiarniqsauniarmata Inuit pigugialinginnit sivuliutigumajanginnillu.
Taanna qaujisarniq apiqsuutikkut isumaqsuutiujuq kisianili pimmarialuujuq ilauqatauniq qaujisarnirmik apiqsuutikkut. Taimaiguni, tukisigiarutiit pisimajut qaujisarnirmik suliniqatsiarniarmata pigunnarnilimaanganut. sulinngittunik tukisigiarutiqarniq qanuillarinninginnik inuit nunangillu, pijariatuniqsauvattuq piliriaqarasuarniq atuliqtiksinirlu piliriaksanik atuagarnillu pivaalliriarutaugasuarunnaqtunik ilusilirinikkut qanuinngitsiariarnikkullu inunnut. tukisigiarutiit nuataujut apiqsuqtaujuni pimmariujuq nalunaiqsigutauqullugu qanuinnirijanginnik inuit nunanginni avittuqsimajuni.
Ilusilirinirmuungajut sivulliutitaugumasimajut nalunaiqtausimajut inunnut. Taakkua sivulliutitaugumajut atuqtaujut tukitaarutaullutit nallinginnik apiqqutiqariaqarmangaata. Apiqqutiujut pijjutiqarniaqtut amisunik uqausiksaujunik piqasiullugit niqiliriniq niriqattatsiarnirlu, isumakkut qanuinngigiarutauvattut, surranaqtunik atuqattarniq, iliqqusiliriniq kinaunirlu, asingillu. Inuit uqaqsimajut takugumallutit apiqqutiujunik sanngininginnik nunalingitta saqqititsigiarumallutit. Katiqsuqtausimajut pimmariutillugit Knuit atsuruutigivattanginnik, sannginiqarniujuni apiqqutiqariaqarmijuq nalimugiiliqtigiarlugu piuningillu saqqitigiarlugit inuttinni nunalittinnullu.
Taakkuningatsainnaq apiqqutiqarniaqtuq iluunnanginnut avittuqsimajuniittuni, pititsilaqiluni Inuit Nunanginni avittuqsimajuni tukisigiarutitsanik qaujisarutigilugit asijjipallianiujuni pinailulutauluaqpattuni. Kisianili, atuni avittuqsimajuit aaqqigiarigunnarniaqtuq ilagiarigunnarlutit apiqqutauqujarmini sivulliutitauqujaminnut. Taakkua turaangajut avittuqsimajuniittuni pititsigunnarniaqtuq Inuit nunalingit avittuqsimajuni takugunnarlutit pinailutarijaminni turaangajuni avittuqsimavinginnut.
Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut QNIHS qimirrujaullarinniaqtuq atuqtaugiaqarninginnik sivuniagut qatitsuigiannginninginni. Qimirrugiarniq atuqtaugiaqarninginni tukiqaqtuq parnatausimajut qaujisarnirmi qimirrusausimatsiaqtunik piujumik attuiniqarniaraluarmangaat, attuinirluqunagu ilauqataujumik. Qaujisarnirmut qimirrugiarniq atuqtauvattuq saputiqullugit ilauqataujuit kanngunaqtuqutinginnik, qaujisarniujuq pinirlunniqaqunagu naukkutuinnaq, qaujisarniujuq ikajurniqariaqarninganik ilauqataujunut nunalinginnullu, akiqanngittumik, tusaqtitausimagiirlutiq tukisitiusimalutit angirninginnut ilauqataunirmut, piuniqpaakkullu aturiaqtauvattuni kanngunaqtulirinirmuungajunik
Kiinaujaqaqtitauniq pisimajuq Gavamatuqakkunnik. Pilirivinga Nunaqaqqaaqsimajuni Pijittirarnirmut Kanatami tunisisimajut $82 milijannik atuqtaujutsamaarnik arraagurnut qulinut, ilagiaqtauqattalaaqtillugu $6 milijannik arraagutamaat sivumuappallianingani, qaujisarniujuq apiqsuutikkut atainnaqullugu sivunitsatinni.
Qaujisarniit apiqsuutikkut akitujummariujut, piluaqtumi ungasittumiittillugit Inuit nunalingit. Uuttuutigilugu, akitujummariujut qaujisaqtiit apiqsuutikkut qangattautingit, tujurmigutingillu nunalinni; kiinaujjasaangit apiqsuqtiit, nunalinni tusaumatitsijiit, aanniasiuqtiit asingillu akitturujjivattut; ammalu akitugilluni qaritaujakkuurutingit piliriangugiaqarninginnut katiqsuigutaugunnaqtunik papallugillu katiqsuqtaujut. Sivuniagut gavamakkunni tukitaaqtiuvattut, piliriatsanik sanajiuvattut ammalu avittuqsimajuni aanniaqarnanngittulirinirmi pilirijiuujut pivaalliriaqtitsinnginninginni, tukisigiarutitsallarinnik pisimagialiit tukitaatsiarunnaqullugit. Qaujimagialiit qanuinninginnik Inuit, qanuittut kajusiniqatsiarningit, qanuittut qanuinngitsiariarutauvammangaata naukkullu pivaalliriaqarmangaat pisimajaugiaqasuut. Katiqsuqtaujut tamatumani Kanatalimaarmi qaujisarniujumi takutitsiniaqtuq takugialinginnik piliriaqaqullugit piliriatsanik turaagarijaugumajunillu.
Qaujisarniq apiqsuutikkut pigiaqtitausimajuq ilanginnik Inuit Nunanginni 2021mi kajusiinnarniaqtunillu tikiutivallialuni Inuit nunangannut 2022mi ammalu 2023mi. qaujisarutausimajut naliqqangit atuinnarurniaqtut arraaguit qatsigalait naasimaliqtillugit.
Inuit piliriaqallarittuq asijjiriaqtauluni qanuq katiqsuqtauvattut atuqtaujutsamaangummangaata, aulataulutit amiqqaagutaulutillu. Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq piqsuutikkut Inunnut namminiqsuutiuniaqtuq Inunnullu aulatauluni. Piliriqatitsanik qinirniaqtut Inunnit pitsiarniqaqtunik namminiqsurumaninginnut katiqsuiniqatsiaqullugit piuniqpaangugiaqtunik. Turaagarijangat ilangata ilusilirinikkut qaujisarnirmi apiqsuutikkut sunakkutaammarinnik sanavalliaqullugit ajunnginniujunilli Inuit aulatsigunnaqullugit qaujisarniujulimaarnik atainnalimaaqtumik. Piliriqatiqatsiarniq piruqpalliatitsiniaqtuq ajurunniiqpallianirmik pilimmasaqtauvallialutit, tukisigiarutitsanik amiqqaallutit qaujimajitaunirminillu amiqqaaqatigiillutit.
Taanna Qanuippitaa? Kanatalimaarmi Inuit Qanuinninginnik Qaujisarniq Apiqsuutikkut Inunnut namminiqsuutiutillugu aulatautillugullu, Inuit sivulirniaqtuq aulataunilimaanganik qaujisarniq apiqsuutikkut. Atuni Inuit nunangit avittuqsimajuni katimajiralaaqaqtuq Inuit ilautitautsiaqullugit qaujisarniq apiqsuutikkut atuqtaunilimaangani. Uuttuutigilugu, Inuit tusariarviuqattarniaqtut nalunaiqsiqujaulutit ilusilirinirmut sivulliutitauqujanginnik, nunalinni sivuliqtiit suurlu Maijait ilautitauniaqtuq piliriqatiulutillu saqqijaaqtitaugiarninganik qaujisarniujuq apiqsuutikkut, nunalinni Inuit apiqsuqtiuniaqtut, tusaajiulutit qaujimajitarijaulutillu aaqqitsimaniujuni Inuillu pilimmasaqtitauniaqtut qimirrugiarnirmik ammalu atuinnaruqtiksinirmi tukisigiarutinginnik.
Qanuippitaa? piliriqatigiingit kanngunaqtuqutiujunik tusaqtaugiaqanngittunillu ilauqataujunuungajunik pimmariutitsijut. Atuni inummuungajut tukisigiarutiit, suurlu atingit turaarutingillu, immikkuungatillugit tuqquqtausimajut pijariiqtausimajunik apiqsuutini. Tamanna tukiqaqtuq takujaunianngigiangit atingit kiujjutigisimajangillu. atuni ilauqataujut Qanuippitaa? piliriqatigiittuni, takugunnaqtitaujut kiujjutiusimajunik, atiliuqsimajut kanngunaqtulirinirmut angiqatigiigutimik, saputijaullutit kanngunaqtuqutingit kiujjutausimajuni. Atuni tukisigiarutitsangit ilauqataujuni kanngunaqtuutitauniaqtut atuqtauniaqsutillu naasaijinut turaangajutuutillugit. Tamanna tukiqaqtuq kiujjutausimajut katitauniaqtuq asilimaanginnut kiujjutiusimajunut naasaigutaulutit unikkausiliurutiulutillu naasautitigut. Ilangat uuttuutiugunnaqtuq naasainirmik una, “pusantinga (%) Inuit uqausiqaqsimajut qanuinngitsiallarinnirmik ugvaluunniit qanuinngitsiarnirmik”.
Avittuqsimajuni Inuit Katujjiqatigiingit Timiujut qaujisarniqaqtuit avittuqsimavimmini tuqquqtuiniaqtut itiqtautuinnarunnanngittumut ikiaqqivikkuurunnautimut aulatsiniaqsutillu atuqtaugunnarninginnik. Qaujisarnirmi apiqsuutikkut tukisigiarutiit katitauniarmijut asinginni inuit nunanginni avittuqsimajuniittuni Kanatalimaarmi katiqsuqtausimajuqaqullugu. Kanatalimaarmi katiqsuqtausimajuq tuqquqtauniaqtuq ikiaqqivikkuurunnautinganut Inuit Tapiriit Kanatamikkunni Aatuvaami.